گفتار سوم ) ذوالقرنین

   آیات83 – 98 سوره ی مبارکه ی کهف (با توجه به آیات 99-103) مرتبط با داستان ذوالقرنین و شرح اقدامات او بر اساس برخورداری از فضل و رحمت خاص الاهی است: « وَیَسْأَلُونَکَ عَنْ ذِی الْقَرْنَیْنِ قُلْ سَأَتْلُو عَلَیْکُمْ مِنْهُ ذِکْرًا (83) إِنَّا مَکَّنَّا لَهُ فِی الأرْضِ وَآتَیْنَاهُ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ سَبَبًا (84) فَأَتْبَعَ سَبَبًا (85) حَتَّى إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِی عَیْنٍ حَمِئَةٍ وَوَجَدَ عِنْدَهَا قَوْمًا قُلْنَا یَا ذَا الْقَرْنَیْنِ إِمَّا أَنْ تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَنْ تَتَّخِذَ فِیهِمْ حُسْنًا (86) قَالَ أَمَّا مَنْ ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ ثُمَّ یُرَدُّ إِلَى رَبِّهِ فَیُعَذِّبُهُ عَذَابًا نُکْرًا (87) وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا یُسْرًا (88) ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا (89) حَتَّى إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلَى قَوْمٍ لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ مِنْ دُونِهَا سِتْرًا (90) کَذَلِکَ وَقَدْ أَحَطْنَا بِمَا لَدَیْهِ خُبْرًا (91) ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا (92) حَتَّى إِذَا بَلَغَ بَیْنَ السَّدَّیْنِ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمَا قَوْمًا لا یَکَادُونَ یَفْقَهُونَ قَوْلا (93) قَالُوا یَا ذَا الْقَرْنَیْنِ إِنَّ یَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِی الأرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَکَ خَرْجًا عَلَى أَنْ تَجْعَلَ بَیْنَنَا وَبَیْنَهُمْ سَدًّا (94) قَالَ مَا مَکَّنِّی فِیهِ رَبِّی خَیْرٌ فَأَعِینُونِی بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ رَدْمًا (95) آتُونِی زُبَرَ الْحَدِیدِ حَتَّى إِذَا سَاوَى بَیْنَ الصَّدَفَیْنِ قَالَ انْفُخُوا حَتَّى إِذَا جَعَلَهُ نَارًا قَالَ آتُونِی أُفْرِغْ عَلَیْهِ قِطْرًا (96) فَمَا اسْطَاعُوا أَنْ یَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا (97) قَالَ هَذَا رَحْمَةٌ مِنْ رَبِّی فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ رَبِّی جَعَلَهُ دَکَّاءَ وَکَانَ وَعْدُ رَبِّی حَقًّا (98کهف)».

 آنچه از این آیات با لطف حضرت حق جل عظمته بر می آید عبارت است از اینکه :

1 ) بیان این داستان طی وحی به پیامبر مکرم اسلام ص از آن جهت بوده که کسانی که از جریان آن و حقیقت امر آگاه بوده اند؛ موضوع را از ایشان پرسیده اند و بنابراین ، این آیات بر وی از سوی خداوند نازل شده تا همگنان از پرسش کنندگان ، و نیز همگان بدانند که رسالت حضرت محمد ص الاهی و بر حق می باشد. پس باید ایمان آورد .

2 ) اینکه خداوند یکتا به ذوالقرنین در زمین مکنت و قدرت داد و از هر سببی هم به او داده است. و این روشن است که این اسباب برای پیش بردن برنامه های او برابر سنت و البته عنایت الاهی از ضروریات انجام کارهاست. و باز بدان معناست که امور جهان طی اسباب و عللی توسط خداوند کریم و علیم قرار داده و آفریده و نظم بخشیده شده است.

3 ) اینکه ذوالقرنین هم پیروی آن اسباب را نمود و در روی زمین تا بدانجا ها که به لطف الاهی دسترسی یافت اقدام به انجام اموری که برچیدن بساط سنمگری و فساد از یک سو و اصلاح امور از سوی دیگر روی زمین است مبادرت کرد.

   چنانچه به آیات 84 و 89 و 92 سوره ی کهف به شرح فوق نگریسته شود؛ دیده خواهد شد که ذوالقرنین در هر سرزمینی برای اصلاح امری، پیروی سببی را که خداوند به او داده نموده است. و این بدان معناست که خداوند یکتا اسباب کاری را به انسان می دهد و لذا انسان و یا بهتر گفته شود افراد انسانیِ عاقل و بالغ باید برای رسیدن به هدف که رشد و کمال باشد استفاده کنند. و سوم اینکه انجام امور بدون اسباب مربوط به آن امکانپذیر نیست و در واقع انجام هر کاری، اسباب و دانش مربوط به خود را می خواهد؛ برای تحصیل روزی و دانش و فضل خداوند روی زمین و ... نیازمند این هستیم که ابزار و اسباب و امکان و فرصت آن فراهم باشد. و همانطور که گفته شد و ایمان داریم، تمام اینها به دست خداوند است و از هر نوعش را به هر یک از بندگانش که بخواهد می دهد، همانگونه که در زمانه ی خود به ذوالقرنین چنان اسبابی را از فضل و رحمت خاص خویش داد. و البته همانطور که گذشت او هم پیروی آن اسباب را کرد و به این درجه از رفعت نزد خداوند رسید که ذکرش در کتاب قرآن برای مردم به میان آید. پس برای انجام امور شایسته ی همراه با اصلاح روی زمین، باید از اسباب آن که خداوند داده ضمن پیروی از آنها استفاده کرد تا به نتیجه ی دلخواه رسید و در راه رشد و صلاح مردم گام برداشت و توشه ای برای آخرت خود جمع آوری نمود.

4 ) اینکه انجام تمام این امور بواسطه ی فضل و رحمت الاهی بوده که اسباب امور را در اختیار او یعنی ذوالقرنین قرار داده تا هم بتواند در آن زمانه به غرب و شرق جهان برود و به اصلاح امور بپردازد و ضمن باور و پایبندی بدان؛ بر ایمان به خدای یکتا و انجام کارهای شایسته که پاداشش نیکی است تاکید کند و هم اینکه در سرزمینی دیگر سدی برای جلوگیری از ستم برخی اقوام انسانی بر برخی دیگر بسازد که البته دانش آن را همانند اسبابش خداوند از رحمتش به وی داده بود. پس این امور خارق العاده در زمان او و دادن اسباب و دانش آن به ذوالقرنین برای انجامش، و پیروی آن اسباب توسط او؛ همه و همه به خاطر رحمت الاهی بوده است، امری که خود وی نیز بر آن اذعان کرده و بدان گواهی داده است[1]. 

5 ) اینکه مومنین باید همیشه به یاد آنچه باشند که خداوند از فضل و رحمت گسترده اش بدانان داده است و در این راه شکر و سپاس او را به جای آورند؛ همانگونه که در اینجا ذوالقرنین این فضل خدا بر خویشتن را یادآور شده است[2]؛ و سلیمان ع فضل خداوند بر خودش را به خاطر نعمت های عطا شده اش بر خویش به هنگام تقدیم هدایا توسط فرستادگان ملکه سبا یادآور شد.

6 ) اینکه این ایمان و انجام کارهای شایسته است که پاداش نیکو از سوی خداوند برای عاملینش در بر دارد و نه جز آن. و روشن است که بندگان خدا از مومنین نیز باید اینگونه باشند و این گروه را با گروه تباهکاران یکسان نبینند.

7 ) اینکه باید دانست که خداوند یکتا در همه حال از بندگانش و گفتار و رفتارهای آنان و اینکه در کجا هستند و چه می کنند؛ خواه در پیدا و انظار مردم باشد و خواه در پنهان و دور از چشم آنان؛ آگاه و با خبر است[3] و در سرای دیگر هر یک از آنان را از تمام آنچه که در این سرا بوده اند و انجام می داده اند با خبر خواهد ساخت و آنان نتیجه ی آن را بدون هیچ ستمی و یا تضییع حقی خواهند دید[4]. والله اعلم. پس باید مراقب گفتارها و رفتارهایمان در هر زمان و مکان از زندگیمان باشیم.